مقاومت آفات نسبت به حشره کشها و کنه کشها

مقاومت آفات نسبت به حشره کشها و کنه کشها

با گسترش استفاده از حشره کش ها و کنه کش های شیمیایی، ظهور پدیده مقاومت در طیف وسیعی از آفات گسترش یافته است. باید این نکته را در نظر گرفت که بروز مقاومت اجتناب ناپذیر است و باید راهکارهایی جهت به تعویق انداختن این پدیده در دستور کار قرار گیرد.

یکی از مهمترین دلایل جهت کاهش یافتن کارایی آفتکشهایی که در سالهای قبل روی یک حشره خاص موثر بودند و اکنون اثرشان را از دست داده اند، بروز مقاومت است. مقاومت را باید از چند دیدگاه مورد بررسی قرار داد که به صورت مختصر، در چند پست، به آن می پردازیم:

تعریف مقاومت: طبق تعریف IRAC (کمیته اقدام علیه مقاومت به حشره کش ها)، مقاومت یک تغییر ژنتیکی قابل وراثت است که به صورت تغییر در حساسیت جمعیت آفت نسبت به حشره کش بروز کرده و منجر به فقدان یا کاهش نتیجه گیری در مبارزه شیمیایی می شود.

برخی از انواع مقاومت:

#مقاومت_تقاطعی : موقعی است که یک حشره مقاوم، به یک ترکیب جدید که قبلا با آن روبرو نشده نیز مقاومت نشان می دهد. مثلا، مقاومت تقاطعی بین ایمیداکلوپراید و پی متروزین در #سفیدبالک های گلخانه گزارش شده است.

#مقاومت_تقاطعی_منفی : وقتی یک جمعیت حشره که به یک حشره کش مقاوم شده، به یک ترکیب دیگر، حساسیت بیشتری نشان می دهد. مثلا در کرم #غوزه پنبه، جمعیت های مقاوم به #پایرتروئیدها (مثل فن والریت) حساسیت بیشتری به حشره کش #ایندوکساکارب نشان می دهند.

#مقاومت_چندگانه : اوج فاجعه است چون حشره، دو یا چند مکانیسم مقاومت را هم زمان نشان می دهد.

عوامل موثر در بروز مقاومت:

عوامل بیولوژیک: عواملی مربوط به زیست شناسی و چرخه زندگی حشره: تعداد نسل در سال، نحوه تولید مثل، ظرفیت تولید مثلی و طول دوره فعال زندگی و دامنه میزبانی.

-تعداد نسل: سرعت بروز مقاومت در حشرات و کنه های چند نسلی بیشتر از تک نسلی است.

-ظرفیت تولید مثلی: حشراتی که تعداد تخم های زیادتری می گذارند، جمعیت بیشتری تولید می کنند، بنابراین امکان ایجاد تغییرات ژنتیکی منجر به بروز مقاومت بیشتر خواهد بود.

-نحوه تولید مثل: مثلا سیستم تولید مثلی هاپلو-دیپلوئید در تریپس ها و سفیدبالک ها، افراد نر از تخم تلقیح نشده به وجود می آیند و افراد ماده از تخم تلقیح شده. ژن عامل مقاومت در نرها بلافاصله خود را نشان می دهد و به سرعت در جمعیت حشره پخش می شود.

-دامنه میزبانی حشره: هر چه آفت میزبان های بیشتری داشته باشد، دارای سیستم آنزیمی قوی تر، دارای پتانسیل بیشتری برای بروز مقاومت هستند.

-تحرک و مهاجرت جمعیت: انتشار افراد حساس از منطقه سمپاشی نشده به منطقه سمپاشی شده، باعث کاهش فراوانی افراد مقاوم می و تاخیر در بروز مقاومت می شود. برعکس، انتشار افراد مقاوم از منطقه سمپاشی شده به منطقه سمپاشی نشده، باعث افزایش فراوانی افراد مقاوم میشود. در گلخانه ها، اگر مقاومت آفات اتفاق بیفتد، چون محیط بسته بوده و ورود افراد حساس و اختلاط آنها با افراد مقاوم کمتر است، بنابراین سرعت بروز مقاومت بیشتر است.

عوامل ژنتیکی: فراوانی آلل های مقاوم، فراوانی اولیه آلل های مقاوم، غالب بودن آلل های مقاوم، تعداد ژن های دخیل در مقاومت، عوامل اجرایی یا عملیاتی، دوام حشره کش در مزرعه، دز مصرفی و تعداد دفعات سمپاشی از مهمترین دلایلی هستند که موجب مقاومت می گردند

عواملی که باعث بروز مقاومت در حشرات می شوند شامل موارد زیر هستند:

1. #مقاومت_متابولیک : با دخالت داشتن آنزیم های مختلف که در تجزیه و متابولیسم حشره کش ها نقش دارند و باعث می شوند که مولکول حشره کش به طریقی، به نقطه هدف نرسد. مقاومت اگر بر پایه ی متابولیکی تحت تاثیر سه گروه آنزیم ها اکسیدازها، استرازها و گلوتاتیون اس ترانسفرازها می باشد.

2.مقاومت در اثر غیر حساس شدن نقطه هدف: حشره کش ها در بدن حشرات، دارای نقطه هدف معینی هستند که معمولا ساختار پروتئینی دارند. جهش در ژن این نقاط هدف، منجر به تغییر در ساختار پروتئین شده به طوری که باعث میشود مولکول حشره کش نتواند با نقطه هدف خود پیوند برقرار کند.

3.مقاومت در اثر کاهش نفوذ کوتیکولی: #کوتیکول جلد بدن حشره ضخیم شده و باعث کاهش نفوذ ترکیبات به داخل بدن می شود.

4. #مقاومت_رفتاری : حشره به طریقی وجود آفت کش را توسط اندام های حسی خود، احساس می کند و با تغییر رفتار خود، از سمیت حشره کش درامان می ماند.

غلبه بر #مقاومت :
مقاومت پدیده ای است که اتفاق افتادن آن بسیار محتمل است. پس باید فرایندهایی را در پیش گرفت که مقاومت را به عقب انداخت.
اما چه کنیم؟